اتاق سرور چیست + نکات و تجهیزات لازم برای راه اندازی آن

امروزه اکثر کسب و کارهای بزرگ برای ذخیره و پردازش داده های مربوط به نرم افزارها و سرویس های آنلاین خود نیاز به سرورهای پرقدرت دارند. هر چه قدر که حساسیت و حجم این داده ها بیشتر می شود، این سرورها نیاز به امنیت و محافظت بیشتری دارند و اینجاست که ایده ایجاد اتاق سرور برای نگهداری و کنترل دقیق تر سرور ها و تجهیزات مربوط به آنها اهمیت پیدا می کند.

اتاق سرور، فضایی است که برای نگهداری سرورهای ذخیره سازی داده ها و دستگاه های شبکه کامپیوتری اختصاص داده می شود. این فضا نقش قلب سازمان یا شرکت را ایفا می کند و به همین دلیل است که باید موقع طراحی آن به عوامل زیادی مثل اتصالات و برق شبکه، دما و رطوبت اتاق، محافظ های مناسب در برابر آتش و زلزله توجه داشته باشید.

شاید با بررسی کاربرد و جایگاه اتاق سرور، فکر کنید که این همان دیتاسنتری است که موقع خرید سرور مجازی با آن مواجه می شویم. با اینکه اتاق سرور و دیتاسنتر دو اصطلاح شبیه هم هستند ولی از لحاظ لوکیشن و کاربرد تفاوت دارند. دیتاسنتر برای ذخیره و نگهداری تعداد زیادی از سرورهای فیزیکی و تجهیزات شبکه استفاده می شوند که دسترسی کاربران به آن به صورت ریموت و مجازی است ولی اتاق سرور در بخش سازمانی شما قرار دارد و به صورت محلی تحت کنترل و مدیریت شماست.

تا اینجا به صورت پایه با کاربرد و وظیفه اتاق سرور آشنا شدید ولی موضوع به همینجا ختم نمی شود. استانداردها و نکات زیادی هستند که باید برای راه اندازی یک اتاق سرور ایده آل بدانید که سعی می کنیم همه آنها را در این مقاله پوشش دهیم تا با استفاده از نکات ارائه شده، بتوانید شروع قدرتمندی را برای خود رقم بزنید:

اتاق سرور چیست؟

هر کسب و کار آنلاینی که با داده ها و درخواست های آنلاین سروکار دارد، برای ذخیره و پردازش داده ها نیاز به یک سرور دارد. حالا اگر حجم این داده ها و اطلاعات افزایش پیدا کند، نیاز به سرورهای بیشتری برای کنترل و مدیریت داده ها احساس می شود. حساسیت بالای داده ها و عملیات پردازشی سرورها باعث شد که اکتفا به یک محیط عادی برای نگهداری سرورها، ایده غیرهوشمندانه ای به نظر برسد.

سرورها و تجهیزاتی که میزبان داده های حساس هستند و عملیات پردازشی مهمی را بر عهده دارند، نیاز به یک محیط ایزوله و امن دارند که از تمام استانداردهای لازم برای حفاظت از سرورها و داده های آنها برخوردار باشد.

اینجاست که اتاق سرور یا سرور روم وارد صحنه می شود.

server room، فضایی است که توسط یک شرکت یا سازمان برای نگهداری سرورها و سایر تجهیزات مرتبط با شبکه استفاده می شود. سرورهایی که در این اتاق قرار دارند دارای اجزای پردازشی مهم مثل CPU، رم و هارد هستند ولی از صفحه نمایش و دستگاه های ورودی برخودار نیستند. البته، نیازی هم به آنها نیست چون همه این سرورها با هم یک شبکه سرور تشکیل می دهند و یک هدف واحد دارند و به همین دلیل، با استفاده یک سیستم مدیر سرور موجود در خارج اتاق می توان همه آنها را مدیریت کرد.

این اتاق سرور نقش قلب و هسته سازمان را دارد و سرورها و تجهیزات موجود در آن به شرایط و ویژگی های خاصی نیاز دارند تا عملکرد و کارایی لازم برای پردازش داده ها و درخواست ها را از خود نشان دهند. 

با اینکه در ادامه به طور مفصل در مورد بایدها و استانداردهای راه اندازی یک اتاق سرور صحبت می کنیم ولی تا اینجا باید بدانید که اگر کسب و کار شما به درجه ای رسیده است که داده ها و عملیات پردازشی آن نیاز به دقت و امنیت بالایی دارند، به حداقل رساندن خرابی و بهینه سازی مصرف انرژی به اولویت شما تبدیل شده است و دوست دارید عملکرد ستون فقرات بخش IT شرکت را به خوبی کنترل و مدیریت کنید، وقت آن است که سرور روم خود را راه اندازی کنید و به حفاظت و ارتقا بلند مدت آن پایبند بمانید.

بخش های اصلی یک server room

اتاق سرور، یک اتاق عادی نیست. این فضا قرار است از سرورهایی که مسئول ذخیره سازی داده های مهم و پردازش انواع درخواست ها هستند، نگهداری کند پس نیاز به اجزای خاصی دارد که در ادامه به اصلی ترین آنها اشاره می کنیم:

بخش سخت افزار

این اتاق قرار است از سرورها و تجهیزات سخت افزاری شبکه نگهداری کند، پس مهم ترین بخش آن همین بخش سخت افزاری است. اجزای محاسباتی یا همان سرور، دستگاه های کلیدی بخش سخت افزار هستند که مسئولیت های مختلفی مثل کنترل شبکه، اشتراک گذاری فایل ها، میزبانی از ایمیل ها، دسترسی به پایگاه داده ها یا میزبانی از سایت ها را برعهده دارند. همانطورکه از اسم اتاق سرور هم مشخص است، سرورها نقش اول این اتاق سرور هستند ولی تجهیزات دیگری هم هستند که برای حفظ عملکرد سرورها و ایجاد ارتباط بین آنها استفاده می شوند.

دستگاه های ذخیره سازی مثل درایو های HDD و SSD هم یکی دیگر از اجزای بخش سخت افزاری هستند که مسئولیت ذخیره سازی مرکزی داده های کل سازمان را برعهده دارند و با تهیه اطلاعات و داده های پشتیبان، امکان بازیابی داده ها در صورت خرابی یا از بین رفتن اطلاعات را فراهم می کنند.

تجهیزات شبکه مثل روترها، سوئیچ ها و فایروال های سخت افزاری هم مسئول تنظیم ترافیک شبکه هستند و شرایط لازم برای اتصالات امن سرورهای داخل اتاق و محیط بیرون را فراهم می کنند. 

رک سرور روم

سرورها و سایر تجهیزات اتاق سرور نیاز به یک محفظه مقاوم دارند تا در صورت ضربه، سقوط، آتش سوزی یا هر اتفاق دیگر، آسیب نبینند. رک، همان قفسه یا محفظه فیزیکی است که مسئولیت نگهداری از تجهیزات سخت افزاری اتاق سرور را برعهده دارد. البته، موقع انتخاب و نصب رک ها باید طبق اصول و استانداردها جلو بروید که در بخش نکات طراحی server room به طور مفصل به این موارد می پردازیم.

کابل ها

ارتباطات تجهیزات مختلف اتاق سرور با منبع برق و همچنین، با همدیگر از طریق کابل ها برقرار می شود. در حالت کلی، در اتاق سرور از انواع کابل ها مثل رابط برق، اترنت، پچ و … با طول های مختلف استفاده می شود که اگر پروسه انتخاب و سیم کشی آنها را به صورت اصولی و هوشمندانه جلو نبرید، با یک تصویر شلوغ از سیم های در هم پیچیده مواجه خواهید شد که احتمالاً عملکرد بهینه اتاق سرور را هم دچار مشکل خواهند کرد.

منبع برق

تجهیزات و سرورهایی که در داخل رک قرار می دهید، تا زمانی که به منبع نیروی خود یعنی برق وصل نباشند، کاری انجام نمی دهند. حتی، تجهیزات دیگر مثل خنک کننده ها هم به منبع برق نیاز دارند تا از عهده تنظیم دمای اتاق سرور بیایند. به همین دلیل است که باید به تعداد کافی (حتی اضافی) منبع برق داشته باشید تا در صورت نوسانات برق یا اختلال در یکی از آنها، دچار مشکل نشوید.

UPS

سرورها و تجهیزات موجود در اتاق سرور باید عملکرد پایداری داشته باشند و قطعی برق یا نوسانات برق نباید تاثیر منفی در عملکرد آنها داشته باشد. به همین دلیل، UPS هم جزو بخش های اصلی اتاق سرور محسوب می شود. UPS وظیقه تامین برق پایدار را بر عهده دارد و زمانی که برق دچار مشکل می شود، بلافاصله و بدون وقفه، شارژ باطری خود را تحت قالب برق پایدار ارائه می دهد تا تجهیزات اتاق سرور به کار خود ادامه دهند. محافظت از تجهیزات در برابر نوسانات برق، ارائه زمان کافی برای خاموش شدن سرورها بدون از دست رفتن اطلاعات، مدیریت و نظارت وضعیت برق و بار انرژي و … از مهم ترین دلایل استفاده از UPS در اتاق سرور هستند.

سیستم تهویه و خنک کننده

سرورها و تجهیزاتی که به منبع برق وصل هستند، در ازای مصرف انرژی، حرارت تولید می کنند که افزایش دما و حرارت داخل اتاق سرور می تواند باعث آسیب به تجهیزات شود. به همین خاطر، سیستم های تهویه، خنک کننده و تنظیم دمای داخل اتاق برای ایجاد یک محیط پایدار برای حفظ عملکرد تجهیزات سرور و شبکه ضروری هستند. 

سیستم های جلوگیری از آتش سوزی

گرمای بیش از حد تجهیزات، اتصالات نادرست کابل ها، خرابی کابل های برق، مشکل در سیستم تهویه و … از جمله مواردی هستند که می توانند باعث آتش سوزی اتاق سرور شوند. اینجاست که باید به فکر راه اندازی سیستم های اطفا حریق و سنسورهای تشخیص دود و آتش باشید تا از این اتاق که نقش هسته سازمان را دارد، محافظت کنید.

تا الان به تجهیزات و بخش های اصلی اتاق سرور آشنا شدید، ولی بخش ساختمانی مثل دیوارها و کف اتاق هم نیاز به یک سری مشخصات دارد که در ادامه به آنها هم اشاره می کنیم.

نکات مهم برای طراحی یک اتاق سرور ایده آل

برای اینکه یک اتاق سرور با عملکرد و کارایی بالا داشته باشید، حتماً باید طراحی آن را بر اساس یک سری اصول انجام دهید. ما در این بخش، نکات مهم برای راه اندازی اتاق سرور را بر اساس بخش های مختلف آن تفکیک می کنیم. بیایید شروع کنیم:

بخش داخلی اتاق

• ساختار اتاق باید به گونه ای باشد که کابل ها، سیستم های تهویه، سرورها و تجهیزات شبکه از فضای کافی برخودار باشند.
• اندازه اتاق باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا علاوه بر قرار دادن تجهیزات، بتوان به راحتی در بین آنها حرکت کرد.
• ارتفاع اتاق سرور باید به اندازه ای باشد که انتقال تجهیزات را با مشکل مواجه نکند.
• دیوارها و کف اتاق باید عایق حرارت باشند تا حرارت تجهیزات به درستی کنترل شود و همچنین، حرارت اتاق به سطوح اطراف و پایینی انتقال پیدا نکند.
• دیوارها و کف اتاق باید عایق صدا باشند تا صداها و نویزهای محیطی کاهش پیدا کنند و صداهای ناشی از تجهیزات و عملیات درون اتاق به بیرون منتقل نشود.
• استفاده از مصالح ضدآب در ساختار دیوارها و کف اتاق سرور هم ضروری است.
• نور خورشید می تواند دمای اتاق سرور را بالا ببرد، به همین خاطر سعی کنید از یک اتاق بدون پنجره استفاده کنید که دما آن قابل کنترل باشد یا اینکه راهکارهای لازم برای کنترل و تهویه مناسب هوا را وارد عمل کنید.
• فعالیت و حرارت بالا یکی از بایدهای اتاق سرور است و به همین دلیل، استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش و پوشش های ضدآتش جهت جلوگیری از گسترش آتش سوزی ضروری است.
• ایجاد کف و سقف کاذب، ایده خوبی برای عبور لوله های اطفای حریق و کابل ها برق و شبکه است.
• استفاده از درهای امنیتی با سیستم های قفل پیشرفته، قفل های دیجیتالی یا کلیدهای کارتی از لحاظ امنیتی یک اقدام درست و کاملاً به جا است.
• میزان روشنایی اتاق هم در افزایش دمای اتاق تاثیر گذار است پس سعی کنید سیستم روشنایی را طوری تنظیم کنید که در هنگام خروج از اتاق خاموش باشد و حرارت اضافی تولید نشود.

رک ها و قفسه های نگهداری تجهیزات

• اندازه استاندارد برای رک ها و قفسه های نگهداری تجهیزات و سرورهای اتاق سرور، 42U ارتفاع و 19 اینچ عرض است.
• رک ها و کابینت هایی که برای نگهداری تجهیزات استفاده می شوند، از ساده تا پیشرفته موجود هستند و قابلیت های متنوعی را در اختیار شما قرار می دهند و انتخاب یک رک مناسب با شناسایی نیازمندی ها شروع می شود.
• یک رک باید مجهز به سیستم مدیریت کابل مناسب باشد تا از آسیب و در هر پیچیدگی کابل های مربوط به تجهیزات موجود در رک جلوگیری کند.
• وجود سیستم های تهویه و فن داخلی در رک به کنترل بهتر دما در داخل رک کمک می کند.
• یک رک باید از کف زمین فاصله داشته باشد تا جریان هوا از افزایش دمای سرورها جلوگیری کند. 
• هر کدام از رک های موجود در اتاق سرور، نیاز به مراقبت و نظافت منظم دارند چون آسیب های ناشی از گرد و غبار می تواند عملکرد تجهیزات اتاق سرور را دچار مشکل کند.
• نصب و استفاده از PDU ایده خوبی برای توزیع برق به تجهیزات مختلف رک و مدیریت بهینه مصرف انرژی است.
• از متعلقات لازم برای یک رک می توان به فن خنک کننده، پریزهای برق، سینی متحرک و ثابت، حرارت سنج، قفل درب رک یا بخش روشنایی اشاره کرد.

منبع تغذیه برق

• سرورها و سایر تجهیزات اتاق سرور برای ارائه عملکرد مناسب و پایدار به یک منبع تغذیه برق ثابت نیاز دارند.
• برای مقابله با هر احتمال قطعی و نوسانات برق، حتماً باید به فکر راه اندازی یک منبع برق ثانویه مثل UPS و ژنزاتور باشید.
• تابلو برق که حاوی کلیدها، قطعات کنترلی و بخش های نمایش ولتاژ، جریان، توان و … است، یکی از ضروری ترین بخش های اتاق سرور است که نیاز به طراحی دقیق و بهینه ای دارد.
• نصب تجهیزات ATS ایده خوبی برای انتقال خودکار بین منبع تغیه اصلی و فرعی است.
• اگر نگران جریان الکتریکی زائد تجهیزات الکتریکی هستید و می خواهید در برابر این جریان از کاربران و تجهیزات موجود در اتاق محافظت کنید، حتماً باید به فکر راه اندازی سیستم اترینگ یا مهار زمینی باشید تا این جریان اضافی به زمین منتقل شود.
• حفظ ولتاژ یکسان بین دو یا چند قسمت سیستم های الکتریکی، یک ایده عالی برای حفظ ولتاژ یکسان بین آنها است و اگر می خواهید در اتاق سرور هم از ولتاژهای خطرناک و تداخل الکترومغناطیسی آنها جلوگیری کنید، حتماً باید به فکر راه اندازی سیستم باندینگ باشید.
• برقی که در اتاق سرور جریان دارد باید به صورت ۲۴ ساعته فعال باشد به همین خاطر ایجاد یک اتاق برق مجزا با تجهیزاتی مثل کابل های برق، برق اضطراری یا ژنراتور، تابلو برق و UPS ایده کاملاً منطقی و به جایی است.
• کنترل و نظارت میزان مصرف برق یکی از ضروری ترین کارهای لازم برای حفظ پایداری و عملکرد بهینه اتاق سرور است پس بهتر است به فکر استفاده از PDU های هوشمند، سنسورها و نرم افزارهای نظارتی باشید.

کابل و سیم کشی

• تعبیه نادرست کابل ها می تواند باعث ایجاد بی نظمی در اتاق سرور، دشواری پروسه تعمیر و جایگزینی کابل ها و پارگی کابل ها و در نتیجه افت کارایی سرورها شود.
• برای جلوگیری از هر گونه تداخل و قطعی در تجهیزات، باید از اتصال درست و ایمن کابل ها به تجهیزات و منبع برق مطمئن باشید.
• تداخل الکترومغناطیسی بین کابل ها می تواند به پایداری و عملکرد کابل ها صدمه بزند به همین دلیل حتماً باید موقع کابل کشی به صورت اصولی جلو بروید و محل خم شدگی ها و زاویه های مختلف را در نظر بگیرید.
• استفاده از کانال ها با درپوش های مناسب  و همچنین، سینی و لدر مناسب برای عبور کابل های شبکه و برق ضروری است.
• برای ثابت نگه داشتن کابل ها در یک نقطه و دور از کابل های دیگر می توانید از نوار چسب های رنگی استفاده کنید.
• نصب چشمک ها در پشت قفسه ها یا رک ها، یک درگاه کوچک برای عبور کابل ها ایجاد می کند که به نگهداری ثابت کابل ها کمک می کند. 
• اگر نیاز به گروه بندی کابل ها دارید، می توانید از زیپ بندها استفاده کنید و از انحراف کابل ها جلوگیری کنید.
• در هنگام نصب کابل ها از تجهیزاتی استفاده کنید که انعطاف پذیر باشند و از قابلیت افزایش اندازه یا تعداد کابل ها پشتیبانی کنند.

تجهیزات جانبی اتاق سرور

• حرارت بالا، امکان اتصال کابل های برق و خرابی و قدیمی بودن تجهیزات موجود در اتاق سرور از رایج ترین دلایل بروز آتش سوزی هستند و به همین دلیل حتماً باید از سیستم اطفا حریق مبتنی بر مواد شیمیایی (نه آب) استفاده کنید.
• استفاده از سیستم سرمایشی مناسب و قدرتمند یکی از ضروری ترین کاری لازم برای حفظ دمای مناسب اتاق ( ۱۰ تا ۲۷ درجه) و جلوگیری از آتش سوزی است.
• وجود گرد و غبار و رطوبت بالا در داخل اتاق هم می تواند دلیلی برای خرابی زودرس یا افزایش حرارت اتاق شود. به همین دلیل، حتماً باید به فکر راه اندازی یک سیستم تهویه هوای مناسب یا سنسورهای کنترلی باشید.
• استفاده از رنگ ضد حریق برای اتاق سرور بری جلوگیری از آتش سوزی و آسیب به تجهیزات اتاق سرور ضروری است.
• استفاده از سنسورهای کنترلی و دوربین های مداربسته برای نظارت و کنترل مداوم وضعیت اتاق سرور، یک ایده عالی برای حفظ امنیت آن است.
• استفاده از پنل های جابه جایی در کف و دیواره های رک به دسترسی و جابه جایی راحت تر تجهیزات کمک می کند.
• اتاق سرور، اصلی ترین بخش سازمان شماست به همین دلیل حتماً باید به فکر نصب سیستم دسترسی و ثبت تردد مثل ثبت اثر انگشت یا وارد کردن رمز عبور مخصوص باشید تا فقط افراد مجاز بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.

در حالت کلی، اهمیت اتاق سرور در سازمان های بزرگ کاملاً واضح و مشخص است.  اگر بتوانید این اصول را به طور کامل رعایت کنید و یک اتاق سرور امن با کارایی بالا راه اندازی کنید و مدیریت و نظارت مداوم آن را در دستور کار خود قرار دهید، مطمئناً شاهد کارایی دلخواه اتاق سرور و تجهیزات موجود در آن خواهید بود.

سخن آخر

اتاق سرور، مهم ترین و اصلی ترین بخش سازمان های بزرگ است که طراحی و مدیریت آن نیاز به یک سری اصول خاص دارد که در این مقاله یاد گرفتید. در حالت کلی، سعی کنید موقع انتخاب تجهیزات اتاق سرور نهایت دقت و حساسیت به خرج دهید تا بعد از راه اندازی اتاق سرور و رعایت تمام اصول استانداردها، به خاطر کارایی پایین سرورها و تجهیزات به مشکل نخورید. یک اتاق سرور درست و بهینه، این امکان را به شما می دهد که عملکرد کسب و کار خود را تقویت کنید و کنترل شرایط را به دست بگیرید.

از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بودید، از شما متشکریم. امیدواریم که مطالعه این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت داشتن هرگونه سوال، درخواست و نیاز به راهنمایی، می توانید با ثبت نظر خود، با ما وارد ارتباط شوید تا هر چه زودتر به شما پاسخ دهیم.